Primaire gegevens

Titel: Karel ende Elegast
Schrijver: - 
Uitgeverij en plaats van uitgave: -
Gelezen druk: - 
Eerste druk: 1270
Bladzijden: 60

Samenvatting
Koning Karel ligt ’s avonds in bed in zijn Kasteel wanneer hij via een engel een boodschap
van God krijgt: “Ga uit stelen of je verliest je leven.” Karel gaat hier niet op in omdat hij
denkt dat hij misschien wel misleid wordt. Maar wanneer de engel driemaal aan hem is
verschenen met dezelfde boodschap, besluit hij er toch naar te handelen. Hij trekt erop uit
en wanneer hij in het donkere woud loopt denkt hij aan Elegast, een vazal die hij uit zijn land
heeft verbannen. Op dat moment komt hij een compleet in het zwart geklede ridder tegen
die zich niet kenbaar wil maken. Ze raken in een gevecht dat Karel wint en waarna de ridder
zich bekend maakt als Elegast. Elegast is door omstandigheden gedwongen om dief te
worden en Karel ziet hier zijn kans. Hij stelt zich voor als Adelbrecht, ook dief van beroep. Hij
stelt voor om koning Karel – zichzelf – te gaan bestelen. Elegast ziet dit niet zitten omdat hij,
ondanks zijn verbanning, nog steeds trouw is aan zijn koning. In plaats daarvan stelt hij voor
om Eggeric, de kwaadaardige zwager van Karel, te bestelen. Ze gaan op weg naar het kasteel
van Eggeric en onderweg vindt Adelbrecht (Karel dus) een ploegschaar. Hij stelt voor om
deze mee te nemen om te gebruiken tijdens het inbreken, maar daarop begint Elegast te
lachen; om in te kunnen breken heb je niks aan een ploegschaar.
Eenmaal aangekomen bij het kasteel van Eggeric gaat Elegast als eerst naar binnen. Binnen
wordt hij gewaarschuwd door een haan, die zegt hem dat koning Karel in de buurt is. Hij kan
deze haan verstaan door magische kruiden. Elegast keert hierna weer naar buiten en wil niet
langer inbreken bij Eggeric. Adelbrecht haalt hem over om de operatie toch door te zetten.
Elegast brengt alle bewoners van het kasteel in een diepe slaap met behulp van een
toverspreuk. Alle sloten worden geopend en de buit wordt naar buiten gebracht. Karel vindt
het zo wel mooi geweest en wil weer naar huis gaan, maar Elegast wil nog een heel kostbaar
zadel stelen en gaat dus weer naar binnen. Dit zadel bevindt zich in de slaapkamer van
Eggeric en door de geluiden die Elegast per ongeluk maakt wordt Eggeric wakker. Hij maakt
zijn vrouw wakker maar die verzekert hem ervan dat er niets aan de hand is. Ze vraagt haar
man wat hij van plan is en hij vertelt eerlijk dat hij zijn zwager, koning Karel, wil doden. Zij
wordt hier woedend om, Karel is ten slotte haar broer. Eggeric smoort deze woede in de
kiem door zijn vrouw een klap in haar gezicht te verkopen.
Ondertussen ligt Elegast onder het bed en hoort dit gesprek. Hij vangt het bloed van de
bloedneus van de vrouw in zijn handschoen en keert terug naar buiten. Hij vertelt
Adelbrecht over het plan van Eggeric en laat het bloed op zijn handschoen zien. Hij wil direct
actie ondernemen en Eggeric om het leven brengen. Karel beseft waarom God hem de
opdracht heeft gegeven om te gaan stelen. Hij stelt voor dat Elegast naar koning Karel gaat
om hem te waarschuwen, maar dit wil Elegast niet omdat hij verbannen is. Adelbrecht biedt
vervolgens aan om zelf de koning te gaan waarschuwen en Karel vertrekt dus weer naar zijn
eigen kasteel.
De volgende dag wordt er hof gehouden en koning Karel geeft de verraders een warm
ontvangst. Vervolgens beschuldigt hij ze van het samenzweren tegen hem, wat zij natuurlijk
ontkennen. Koning Karel laat Elegast aan zijn hof verschijnen die met het bloed aan zijn
handschoen kan tonen dat Eggeric schuldig is. Uiteindelijk wordt besloten dat Eggeric
gedood zal worden door Elegast. Hij wordt weer in ere hersteld en trouwt met de weduwe
van Eggeric, Karels zus.

Recensie / beoordeling
Karel ende Elegast is een van de bekendste verhalen uit de Middeleeuwen. Het is maar een
kort verhaal. in een bepertk aantal versregels wordt er een spannend verhaal verteld. Het
verhaal lijkt best wel simpel, maar er zitten wat diepere thema’s in verwerkt, zoals loyaliteit
en verraad.
Het is een boek dat makkelijk te lezen is, als je de vertaling naar het Nederlands van nu
gebruikt. Als je het boek in het Middeleeuws Nederlands leest dan is het wel heel erg
moeilijk. Deze vorm van het Nederlands wijkt namelijk erg af van het Nederlands van nu.
Ik vond het wel een leuk boek om te lezen. het verhaal bleef ook de hele tijd spannend,
waardoor ik het graag uit wilde lezen.
De motieven zijn heel duidelijk herkenbaar in het boek. Dit is heel anders ten opzichte van
de moderne boeken.

Handelingen
Dit verhaal is een korte tekst en bestaat niet uit hoofdstukken en kent ook geen
tussenkopjes. Het is een doorlopende tekst van 1404 versregels. Het verhaal wordt
chronologische verteld en de vertelde tijd is een relatief korte tijd. Het begint op de nacht
dat koning Karel een boodschap van een engel krijgt en nog diezelfde nacht vindt de
ontmoeting met Elegast plaats. Het verhaal eindigt een dag later. Met de verteltijd en de
vertelde tijd wordt in het verhaal gespeeld, er is sprake van innerlijke monologen van koning
Karel, maar deze worden afgewisseld met snellere actiescènes, zoals bijvoorbeeld het
gevecht tussen Karel en Elegast.
Het verhaal wordt ingeleid door een ik-figuur die mededeelt dat hij een verhaal wil gaan
vertellen. Dit is te begrijpen wanneer je weet dat dat middeleeuwse verhalen werden
voorgedragen. De verteller is een alwetende verteller; hij weet namelijk van de dubbelrol
van Karel, maar beschikt ook over de informatie die Elegast hoort in de slaapkamer van
Eggeric. Veel van zijn informatie deelt hij met de lezer, waardoor je als lezer een groot deel
van het verhaal doorziet.
Er bestaan vele vertalingen van Karel ende Elegast, maar oorspronkelijk is het verhaal in rijm
opgeschreven. In de Middeleeuwen was het niet gebruikelijk dat men een verhaal zelf las,
maar dat een verhaal werd voorgedragen. Door de regels op elkaar te laten rijmen was het
voor de voordrager makkelijker om de tekst te onthouden. In Karel ende Elegast is er sprake
van eindrijm, dat wil zeggen dat de laatste woorden van twee regels op elkaar rijmen. Dit is
natuurlijk sturend voor het taalgebruik; de schrijver heeft beperkte mogelijkheden aan het
eind van iedere regel. Hierdoor ontstaan soms vreemde zinnen, of zinnen die op de volgende
regel doorlopen. Wanneer je een vertaling in proza leest is dit natuurlijk niet het geval.

Opbouw van spanning
Er zit een vorm van spanning in het verhaal, omdat je niet weet wat er allemaal gaat
gebeuren. Omdat het zo’n kort verhaal is worden er weinig details verteld en blijft de
spanning bestaan. Het is ook wel weer een voorspelbaar verhaal, omdat je wel verwacht dat
Elegast de strijdt wint van Eggeric, omdat Elegast de ‘goede’moet voorstellen en Egeeric de
‘slechte’.

De tijd in het verhaal
Het is een Middeleeuws verhaal. deze verhalen werden vooral voorgedragen en niet perse
gelezen. Doordat de verhalen vaak mondeling werden overgedragen bestaan er
verschillende versies die het verhaal vorm geven. De eerste versies die gevonden zijn
stammen uit de vijftiende eeuw maar het kan zijn dat het verhaal daarvoor al bekend was. In
deze context moet het verhaal dan ook geplaatst worden.
Koning Karel leefde van 742 tot 814, en het is onbekend of het verhaal tijdens zijn leven al
werd verteld of dat het na zijn dood pas is ontstaan.
Het verhaal speelt zich af in Ingelheim en in Eggermonde. In Ingelheim bevindt zich het
kasteel van Koning Karel, in Eggermonde het kasteel van Eggeric. Ingelheim is nu nog terug
te vinden op de kaart en ligt in wat we nu als Duitsland kennen. Eggermonde is niet terug te
vinden op de kaart, maar moet in de buurt van Ingelheim zijn geweest aangezien Karel en
Elegast zich in het tijdsbestek van één nacht van de ene locatie naar de andere verplaatsen.
De tijd waarin het verhaal is geschreven en de kenmerken van de literatuur
uit die tijd
Het verhaal komt uit de Middeleeuwen. In de Middeleeuwen werd literatuur vaak
mondeling overgedragen. Pas later werden de verhalen opgeschreven.
De literatuur van de 12e en 13e eeuw is ridderlijk en theocentrisch. Het geloof heeft een
grote invloed op de literatuur.
Literaire stroming, hoofdgenre, genre, subgenre
Het verhaal behoort tot de Middeleeuwse literatuur. Het hoofdgenre is epiek, omdat het
een verhaal is waarin tijd verstrijkt. Het genre is Ridderroman. Het is een rijemd verhaal dat
zich afspeelt in adellijke kringen. Het subgenre is Karelroman, omdat het verhaal zich
afspeelt in de kring rondom Karel de Grote. Hij is ook de hoofdpersoon van dit verhaal.

Hoofdpersonages
Karel/Adelbrecht:
Het hoofdpersonage is koning Karel, naar Karel de Grote. In de Middeleeuwen werd er veel
geschreven over Karel de Grote. In veel van deze verhalen speelde Karel de Grote zelf niet de
hoofdrol, maar dat is hier dus wel het geval. In dit verhaal stelt hij zich gehoorzaam op
tegenover God en maar goed ook, want zo komt hij er achter dat zijn zwager hem wil doden.
Elegast:
Elegast is de vazal van de koning maar is verbannen. De reden van zijn verbanning blijkt niet
uit het verhaal en koning Karel lijkt hier ook spijt van te hebben. Na zijn verbanning is Elegast
gedwongen om te gaan stelen om zichzelf te kunnen bedruipen. Uiteindelijk blijkt Elegast
een trouwe onderdaan te zijn en wordt hij in ere hersteld.
Eggeric:
Eggeric is getrouwd met de zus van koning Karel en dus zijn zwager. Hij is duidelijk het
onsympathieke figuur in dit verhaal. Hij beraadt een moordaanslag op de koning maar dit
komt uit. Uiteindelijk trekt hij aan het kortste eind: hij wordt schuldig bevonden en gedood
door Elegast.

Perspectief
Het verhaal wordt ingeleid door een ik-figuur die mededeelt dat hij een verhaal wil gaan
vertellen. Dit is te begrijpen wanneer je weet dat dat middeleeuwse verhalen werden
voorgedragen. De verteller is een alwetende verteller; hij weet namelijk van de dubbelrol
van Karel, maar beschikt ook over de informatie die Elegast hoort in de slaapkamer van
Eggeric. Veel van zijn informatie deelt hij met de lezer, waardoor je als lezer een groot deel
van het verhaal doorziet.

Titelverklaring
Titel: Karel ende Elegast.
Het verhaal gaat over Koning Karel en zijn trouwe vazal Elegast. ‘ende’ is een verouderde
vorm van het woord ‘en’.

Thema en motieven
Thema: Trouw
Elegast blijft Karel trouw ondanks dat hij hem ten onrechte heeft verbannen, Elegast wordt
hiervoor goed beloond. Hierbij blijft de leenman trouw aan zijn leenheer. Eggeric van
Egghermonde bleef de koning (zijn leenheer) niet trouw en wordt hiervoor gestraft. De
trouw aan god komt ook vaak in het boek naar voren. Denk maar aan het begin waarin Karel
uiteindelijk doet wat God hem opdraagt al vindt hij het een schande voor zichzelf.
Motieven: moed, eer (schaamte), geweld, ondergeschiktheid van de vrouw, geloof, magie /
tovenarij.
Moed: Elegast daagt Eggeric uit voor een gevecht.
Eer (schaamte): de Koning wil de zwarte ridder niet vermoorden, omdat hij geen wapen
heeft om zich te verdedigen.
Geweld: het gevecht tussen Elegast en Eggeric.
Ondergeschiktheid van de vrouw: Elegast hoopt dat de vrouw van Eggeric aan hem gegeven
wordt als hij het gevecht wint.
Geloof: Karel gehoorzaamt de engel en Elegast bidt voor zijn gevecht, waardoor hij wint.
Magie / tovenarij: Elegast heeft een spreuk, waardoor Eggeric en zijn vrouw in slaap vallen.

Stijlfiguren en beeldspraak
De tekst kent een aantal duidelijk Christelijke trekken: Karel wordt drie keer door een engel
bezocht, de duivel verschijnt slechts twee keer. Dan weet Karel dat het om een goddelijk
bevel gaat.
Elegast is het prototype van ‘de ridder’, de nobele, de man die deuren zonder sleutel kan
openen en mensen in slaap kan brengen. De figuur van Karel gaat terug op Karel de Grote. Er
is volgens historische bronnen rond 785 een samenzwering tegen hem geweest. In de tekst
van Karel ende Elegast is hij niet de oppermachtige Koning/Keizer, maar onhandig, vroom en
wordt hij soms gekweld door twijfel en angst. De naam van Eggeric kan verwijzen naar
Aigremont in de Ardennen. Hij is de overmoedige, ruwe krijgsman, die door de dichter van
Karel ende Elegast negatief wordt belicht.

Motto
Geen motto.